Zakazane systemy AI. Co warto wiedzieć na temat AI Act

To temat, który ma duży wpływ na nasze życie, nawet jeśli nie zawsze zdajemy sobie z tego sprawę. AI Act, nowe unijne przepisy regulujące sztuczną inteligencję, jeszcze bardziej podkreślają wagę tej kwestii. W tym artykule przyjrzymy się bliżej zakazanym systemom AI, żeby lepiej zrozumieć, o co w tym wszystkim chodzi. Omówimy, jak definiuje się takie systemy i co sprawia, że niektóre z nich są zakazywane. Przyjrzymy się też przepisom, które powstają na całym świecie, żeby uregulować tę dziedzinę. Na koniec zastanowimy się, co to wszystko oznacza dla nas jako społeczeństwa korzystającego z AI na co dzień.

Definicja zakazanych systemów AI

Czym są zakazane systemy AI?

Zakazane systemy AI to takie, które uznaje się za niebezpieczne, nieetyczne lub niezgodne z prawem. Są one zabronione lub ściśle regulowane ze względu na ryzyko, jakie niosą dla jednostek i społeczeństwa. Systemy te mogą naruszać prawa człowieka, dyskryminować, manipulować lub wyrządzać szkody w inny sposób.

Określenie, które systemy AI są zakazane, nie zawsze jest proste. Wymaga to starannej analizy potencjalnych zagrożeń i korzyści, a także uwzględnienia wartości etycznych i norm społecznych. Decyzje te często podejmowane są na poziomie rządowym lub międzynarodowym, jak w przypadku AI Act w Unii Europejskiej. Ważne jest, aby pamiętać, że nie wszystkie systemy AI są z natury złe lub niebezpieczne. Wiele z nich przynosi ogromne korzyści w dziedzinach takich jak medycyna, edukacja czy transport. Jednak te, które uznaje się za zakazane, niosą ze sobą nieakceptowalne ryzyko lub naruszają fundamentalne zasady etyczne.

Zakazane systemy AI a kryteria klasyfikacji

Klasyfikacja systemów zakazanych AI opiera się na różnych kryteriach. Jednym z kluczowych czynników jest poziom ryzyka, jaki dany system stwarza dla praw podstawowych i bezpieczeństwa. Systemy, które mogą dyskryminować, inwigilować lub manipulować ludźmi na dużą skalę, są szczególnie problematyczne.

Kolejnym ważnym kryterium jest transparentność i odpowiedzialność. Systemy AI, których działanie jest niejasne lub których decyzji nie da się wyjaśnić, budzą obawy. Jeśli nie można pociągnąć nikogo do odpowiedzialności za błędy lub nadużycia, taki system może zostać uznany za zbyt ryzykowny. Bierze się też pod uwagę potencjalne zastosowania danego systemu AI. Nawet jeśli sama technologia nie jest niebezpieczna, to sposób jej wykorzystania może być niedopuszczalny. Na przykład narzędzia do rozpoznawania twarzy mogą mieć uzasadnione zastosowania w bezpieczeństwie, ale używanie ich do masowej inwigilacji byłoby nie do przyjęcia.

Przykłady zakazanych systemów

Jednym z najbardziej znanych przykładów zakazanych systemów AI są autonomiczne systemy broni, które mogą wybierać i atakować cele bez ludzkiej kontroli. Budzą one poważne obawy natury etycznej i są przedmiotem międzynarodowych debat.

Innym przykładem są systemy oceny społecznej, które monitorują i oceniają zachowanie obywateli na podstawie różnych danych. Takie systemy mogą prowadzić do dyskryminacji i naruszać prawo do prywatności. Ich stosowanie jest kontrowersyjne i często ograniczane przepisami. Zakazane mogą być też niektóre systemy profilowania i podejmowania decyzji, na przykład te używane do oceny kandydatów do pracy lub przyznawania kredytów. Jeśli opierają się na stronniczych danych lub algorytmach, mogą powielać i wzmacniać istniejące nierówności społeczne.

Wreszcie, systemy AI przeznaczone do rozpowszechniania dezinformacji lub propagandy również są problematyczne. Mogą one podważać demokratyczne procesy i manipulować opinią publiczną. Wiele platform internetowych podejmuje kroki, aby je wykrywać i usuwać.To tylko kilka przykładów zakazanych systemów AI. W miarę rozwoju technologii i pojawiania się nowych zastosowań, lista ta będzie się zapewne powiększać. Ważne jest, abyśmy jako społeczeństwo uważnie przyglądali się tym systemom i proaktywnie regulowali ich stosowanie dla dobra nas wszystkich.

Powody zakazywania systemów AI

Zagrożenia etyczne

Jednym z głównych powodów, dla których niektóre systemy AI są zakazywane, są zagrożenia etyczne, jakie ze sobą niosą. Systemy te mogą mieć ogromny wpływ na nasze życie, podejmując decyzje w kwestiach tak ważnych jak zatrudnienie, kredyty czy wymiar sprawiedliwości. Jeśli opierają się na stronniczych danych lub algorytmach, mogą powielać i wzmacniać istniejące nierówności i dyskryminację.

Weźmy na przykład system AI używany do rekrutacji. Jeśli został wytrenowany na danych, w których pewne grupy są niedostatecznie reprezentowane, może faworyzować kandydatów o określonym profilu, wykluczając innych. Taki system może wydawać się neutralny, ale w praktyce dyskryminuje i ogranicza szanse niektórych osób.

Innym przykładem są systemy predykcji przestępczości, które próbują przewidzieć, kto może popełnić przestępstwo. Jeśli opierają się na danych obciążonych historycznymi uprzedzeniami, mogą niesłusznie wskazywać pewne społeczności jako bardziej skłonne do przestępstw. To z kolei może prowadzić do nadmiernej inwigilacji i stygmatyzacji tych grup.

Zakazane systemy AI mogą też naruszać nasze podstawowe prawa, takie jak prawo do prywatności czy wolności słowa. Systemy masowej inwigilacji, które śledzą każdy nasz ruch, lub narzędzia cenzury, które tłumią określone poglądy, są nie do przyjęcia w demokratycznym społeczeństwie.

Jako społeczeństwo musimy mieć pewność, że systemy AI, z których korzystamy, są sprawiedliwe, przejrzyste i zgodne z naszymi wartościami etycznymi. Jeśli system niesie ze sobą ryzyko dyskryminacji, naruszenia praw lub wyrządzenia innej poważnej szkody, powinien być zakazany lub ściśle regulowany. Tylko w ten sposób możemy czerpać korzyści z AI, jednocześnie chroniąc to, co dla nas najważniejsze.

Zakazane systemy AI – Kkwestie bezpieczeństwa

Kolejnym powodem zakazywania niektórych systemów AI są kwestie bezpieczeństwa. Gdy mówimy o AI, często myślimy o wygodzie i efektywności, ale nie możemy zapominać o potencjalnych zagrożeniach.

Jednym z najbardziej niepokojących przykładów są autonomiczne systemy broni, które mogą wybierać i atakować cele bez bezpośredniej kontroli człowieka. Perspektywa botów decydujących o życiu i śmierci na polu bitwy budzi uzasadniony sprzeciw. Istnieje ryzyko, że takie systemy mogą działać w nieprzewidywalny sposób, powodując niezamierzone ofiary lub eskalując konflikty. Dlatego wiele krajów i organizacji wzywa do zakazu lub ścisłej regulacji autonomicznych systemów broni.

Innym przykładem są systemy AI używane w infrastrukturze krytycznej, takiej jak sieci energetyczne czy systemy transportowe. Awaria lub naruszenie bezpieczeństwa takiego systemu może mieć katastrofalne skutki dla całych społeczności. Wyobraźmy sobie inteligentny system sterowania ruchem, który nagle zaczyna dawać błędne sygnały, powodując masowe wypadki. Albo system zarządzania siecią elektroenergetyczną, który zostaje zhakowany, powodując rozległe blackouty. Zagrożenia dla bezpieczeństwa mogą też płynąć z systemów AI przeznaczonych do rozpowszechniania dezinformacji lub propagandy. Zautomatyzowane boty mogą zalewać media społecznościowe fałszywymi informacjami, manipulując opinią publiczną i podważając zaufanie do instytucji. To zagrożenie dla naszej demokracji i spójności społecznej.

Aby zapewnić bezpieczeństwo, musimy być ostrożni w stosowaniu AI w krytycznych obszarach. Systemy muszą być rygorystycznie testowane, zabezpieczone przed atakami i wyposażone w mechanizmy ochronne na wypadek awarii. W niektórych przypadkach, gdy ryzyko jest zbyt wysokie, jedynym rozsądnym wyborem może być całkowity zakaz.

Problemy prawne

Zakazane systemy AI rodzą też wiele problemów prawnych. Nasze prawo często nie nadąża za szybkim rozwojem technologii, co prowadzi do luk i niejasności.

Jednym z kluczowych wyzwań jest kwestia odpowiedzialności. Gdy system AI podejmuje decyzję, która prowadzi do szkody, kto za to odpowiada? Twórca systemu, użytkownik, a może samo AI? Obecne ramy prawne nie zawsze dają jasne odpowiedzi. Bez wyraźnego przypisania odpowiedzialności, ofiary mogą mieć trudności z dochodzeniem swoich praw, a sprawcy unikać konsekwencji.

Kolejnym problemem są potencjalne naruszenia praw własności intelektualnej. Systemy AI są często trenowane na ogromnych zbiorach danych, które mogą zawierać chronione treści, takie jak teksty, obrazy czy muzyka. Jeśli system uczy się na tych danych, a następnie generuje podobne treści, może to rodzić pytania o naruszenie praw autorskich.

Wreszcie, zakazane systemy AI mogą podważać fundamentalne zasady naszego systemu prawnego, takie jak prawo do rzetelnego procesu. Wyobraźmy sobie system AI używany do wydawania wyroków w sprawach karnych. Nawet jeśli taki system wydaje się sprawiedliwy, oskarżony może nie mieć możliwości zakwestionowania jego decyzji lub zrozumienia, w jaki sposób została podjęta. To podważa prawo do obrony i transparentności procesu sądowego. Aby rozwiązać te problemy, potrzebujemy jasnych i przyszłościowych ram prawnych dla AI. Inicjatywy takie jak AI Act w Unii Europejskiej są krokiem we właściwym kierunku. Regulacje muszą zapewnić odpowiedzialność, ochronę praw podstawowych i zgodność z naszymi wartościami. Tylko wtedy będziemy mogli w pełni wykorzystać potencjał AI, jednocześnie minimalizując ryzyka.

Zakazane systemy AI w globalnych regulacjach

Ustawodawstwo w Unii Europejskiej

Unia Europejska jest jednym z liderów w zakresie regulacji AI. Trwają prace nad AI Act, kompleksowym zestawem przepisów, które mają na celu uregulowanie systemów sztucznej inteligencji w oparciu o poziom ryzyka, jakie stwarzają. Zakazane systemy AI, takie jak systemy oceny społecznej czy autonomiczna broń, będą objęte najsurowszymi ograniczeniami.

AI Act ma na celu ochronę praw podstawowych obywateli UE, takich jak prawo do prywatności i niedyskryminacji. Nakłada on obowiązki na dostawców i użytkowników systemów AI, w tym wymogi przejrzystości, nadzoru ludzkiego i oceny ryzyka. To przełomowe ustawodawstwo, które może stać się wzorem dla innych regionów świata. Oprócz AI Act, UE ma też inne przepisy, które odnoszą się do AI, takie jak RODO w zakresie ochrony danych osobowych. Trwają też prace nad regulacjami sektorowymi, na przykład w dziedzinie transportu czy medycyny. Celem jest stworzenie kompleksowych ram prawnych, które pozwolą czerpać korzyści z AI, jednocześnie minimalizując ryzyka.

Przepisy w USA

Stany Zjednoczone również pracują nad regulacjami AI, choć ich podejście jest nieco inne niż w UE. Zamiast jednej kompleksowej ustawy, USA mają mozaikę przepisów federalnych i stanowych, które odnoszą się do różnych aspektów AI.

Na poziomie federalnym, agencje takie jak FDA czy NHTSA wydają wytyczne dotyczące stosowania AI w swoich dziedzinach. Kongres pracuje też nad ustawami, które mają regulować konkretne zastosowania AI, takie jak rozpoznawanie twarzy czy autonomiczne pojazdy. Jednak kompleksowe ramy prawne, podobne do AI Act, nie są obecnie planowane.

Wiele dzieje się też na poziomie stanowym. Kalifornia, Illinois czy Waszyngton mają przepisy dotyczące prywatności danych i przejrzystości algorytmów. Niektóre stany, jak Vermont, eksperymentują z audytami systemów AI używanych przez władze. To oddolne podejście pozwala na eksperymenty i dostosowanie do lokalnych potrzeb, ale może też prowadzić do fragmentacji przepisów.

Choć podejście USA różni się od UE, oba regiony łączy troska o odpowiedzialne wdrażanie AI. Wyzwaniem będzie zapewnienie spójności i współpracy w skali globalnej, aby uniknąć sytuacji, w której zakazane systemy AI po prostu przenoszą się do regionów z mniej restrykcyjnymi przepisami.

Podejście w Chinach

Chiny są jednym z liderów w rozwoju AI, ale ich podejście do regulacji jest odmienne od Zachodu. Choć Chiny wydały szereg wytycznych i zasad etycznych dotyczących AI, to nacisk kładzie się raczej na promocję innowacji i konkurencyjności niż na ochronę praw jednostki.

Chiński rząd aktywnie wspiera rozwój AI jako część swojej strategii modernizacji gospodarki. Inwestuje ogromne środki w badania, infrastrukturę i edukację związaną z AI. Jednocześnie dąży do tego, aby chińskie firmy stały się globalnymi liderami w tej dziedzinie. To nie znaczy, że Chiny ignorują etyczne aspekty AI. Wydano szereg białych ksiąg i wytycznych, które podkreślają potrzebę odpowiedzialnego rozwoju AI. Jednak w praktyce te zasady nie zawsze są egzekwowane, a ochrona prywatności i praw jednostki bywa podporządkowana celom państwowym. Przykładem kontrowersyjnego zastosowania AI w Chinach są systemy oceny społecznej, które monitorują zachowanie obywateli i przyznają im punkty na podstawie zgodności z oczekiwaniami rządu. Takie systemy byłyby nie do pomyślenia w Europie czy USA, ale w Chinach są testowane i wdrażane.

Podejście Chin do AI odzwierciedla ich unikalny system polityczny i wartości. Choć może to prowadzić do szybkiego postępu technologicznego, rodzi też obawy o prawa człowieka i etyczne stosowanie AI. Dialog i współpraca międzynarodowa będą kluczowe, aby zapewnić, że rozwój AI przyniesie korzyści całej ludzkości, a nie tylko wybranym państwom czy grupom.

Systemy sztucznej inteligencji mają coraz większy wpływ na nasze życie, przynosząc zarówno korzyści, jak i zagrożenia. Zakazane systemy AI to te, które niosą ze sobą nieakceptowalne ryzyko dla jednostek i społeczeństwa. Ich regulacja staje się kluczowym wyzwaniem dla rządów i organizacji międzynarodowych, wymagającym wyważenia między innowacją a ochroną praw podstawowych.

W miarę rozwoju technologii AI, potrzebne będą ciągłe dostosowania regulacji i norm etycznych. Kluczowa będzie międzynarodowa współpraca, by zapewnić, że korzyści płynące z AI będą dostępne dla wszystkich, przy jednoczesnej minimalizacji zagrożeń. Jako społeczeństwo musimy pozostać czujni i aktywnie uczestniczyć w kształtowaniu przyszłości, w której AI służy dobru wspólnemu.

Artykuł opracowany na bazie Broszura Zakazane System AI autorstwa Ministerstwa Cyfryzacji.

Odwiedź stronę MC.