Zmiany w Kodeksie Spółek Handlowych – co powinien wiedzieć przedsiębiorca

Zmiany w Kodeksie Spółek Handlowych – wprowadzenie

Zmiany w ustawie kodeks spółek handlowych (dalej: „KSH”) wprowadzone ustawą z dnia 9 lutego 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (dalej: „Nowelizacja”). Omawiana w artykule nowelizacja weszła w życie w dniu 13 października 2022 r. Nie są może istnym przewrotem w funkcjonowaniu spółek, ale z całą pewnością warto się z nimi zapoznać. Zwłaszcza jeśli pełni się w danej spółce określone funkcje lub wchodzi w skład jej organów.

Grupa spółek – co to za konstrukcja, jaki ma spełniać cel

Jedną z kluczowych zmian jest wprowadzenie nowego pojęcia ustawowego – „grupy spółek”. Oznacza ona spółkę dominującą i spółkę albo spółki zależne, będące spółkami kapitałowymi, kierujące się zgodnie z uchwałą o uczestnictwie w grupie spółek wspólną strategią . Działają w celu realizacji wspólnego interesu (interes grupy spółek). Także uzasadniającą sprawowanie przez spółkę dominującą jednolitego kierownictwa nad spółką zależną albo spółkami zależnymi.

Grupa spółek jest swoistym stosunkiem dominacji i zależności pomiędzy określonymi spółkami, które ją tworzą. Dzieje się tak ponieważ spółki te kierują się wspólnymi celami gospodarczymi, które umożliwiają spółce dominującej sprawne kierownictwo i zarządzanie. Nowelizacja ma umożliwić spółce dominującej i spółkom zależnym kierowanie się wspólną strategią gospodarczą w celu realizacji interesu grupy. Spółka dominująca będzie mogła sprawować jednolite kierownictwo nad spółkami zależnymi m.in. poprzez wydawanie wiążących poleceń dotyczących prowadzenia spraw spółki zależnej. Spółka zależna będzie także uprawniona do odmowy wykonania polecenia w przypadkach określonych w Ustawie.

Zmiany w Kodeksie Spółek Handlowych – zmiany w praktyce

Spółki mogą podjąć uchwały o uczestnictwie w tzw. grupie spółek, jednak Nowelizacja nie wprowadza obowiązku tworzenia takiej grupy. Spółka dominująca i spółka zależna ujawniają uczestnictwo w grupie spółek w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego. Jeżeli spółka dominująca posiada siedzibę za granicą, uczestnictwo w grupie spółek wystarczy ujawnić w rejestrze spółki zależnej.

Podstawowym instrumentem prawnym, który ma zapewnić spółce dominującej sprawne zarządzanie grupą spółek, jest wiążące polecenie kierowane przez spółkę dominującą do spółki zależnej. Polecenie to może dotyczyć prowadzenia spraw spółki, a podstawą jego wydania powinien być konkretny interes grupy spółek.

Wiążące polecenie może wydać zarząd, a także prokurent i pełnomocnicy spółki, w zakresie przysługującego im umocowania. Na spółkę zależną nałożony został obowiązek poinformowania spółki dominującej o podjętej w tym zakresie decyzji tj. o podjęciu uchwały o wykonaniu wiążącego polecenia albo uchwały o odmowie wykonania wiążącego polecenia. Uchwałę w tym przedmiocie podejmuje zarząd spółki zależnej. Spółka zależna ma obowiązek odmowy wykonania polecenia spółki dominującej  w kilku sytuacjach. Głównie sprowadzają się one do możliwości naruszenia interesów spółki zależnej. Odmowa wykonania polecenia również powinna zostać podjęta w formie uchwały, która musi zawierać uzasadnienie. Wiążące polecenia wydawane przez spółki dominujące będą ujawniane w sprawozdaniach za dany rok obrotowy.

Zmiany w Kodeksie Spółek Handlowych – na co zwrócić uwagę?

Dodatkowo Nowelizacja zakłada, że członek zarządu spółki zależnej nie poniesie odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną (i) wykonaniem polecenia spółki dominującej w sposób zgodny z KSH lub (ii) działając w interesie grupy spółek. Spółka dominująca będzie zatem ponosić odpowiedzialność na zasadzie winy za szkodę spowodowaną przez jej wiążące polecenie. Jeżeli nie zostanie ona naprawiona spółce zależnej we wskazanym terminie – oczywiście w tym kontekście badaniu podlegało będzie również to, czy spółka zależna nie miała przesłanek, aby odmówić wykonania wiążącego polecenia. Warunkiem zastosowania tego przepisu jest ujawnienie holdingu w rejestrze przedsiębiorców spółki zależnej. Warto wskazać, że zwolnienie z odpowiedzialności dotyczyć będzie także członków organów spółki dominującej, jeśli działają oni w interesie grupy spółek.

Powyższe wyłączenie odpowiedzialności nie będzie miało jednak zastosowania w każdym przypadku. Członkowie organów spółki zależnej będą ponosić odpowiedzialność m.in. w sytuacji zastosowania się do tzw. nieformalnego polecenia (niespełniającego przesłanek określonych w KSH) czy w sytuacji, gdy realizacji wiążącego polecenia, gdy zgodnie z przepisami zachodziły przesłanki do odmowy jego wykonania.

Należy także pamiętać, że wprowadzone przepisy nie chronią przed ponoszeniem odpowiedzialności karnej czy administracyjnej przez członków organów, którzy działali twierdząc, że wykonują wiążące polecenie.

Zarząd w Spółkach – zmiany dotyczące uprawnień i obowiązków

Pewne zmiany, a raczej doprecyzowanie istniejących już regulacji Nowelizacja wprowadza także w zakresie sposobu liczenia długości kadencji członków zarządu. W przypadku powołania członka zarządu na okres dłuższy niż rok, mandat członka zarządu wygasa z dniem odbycia zgromadzenia wspólników, zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za ostatni pełny rok obrotowy pełnienia funkcji członka zarządu, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Kadencję oblicza się w pełnych latach obrotowych, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

Były członek zarządu jest uprawniony i obowiązany do złożenia wyjaśnień w toku sporządzania sprawozdania zarządu z działalności i sprawozdania finansowego. Obejmują one okres pełnienia przez niego funkcji członka zarządu, oraz do udziału w zgromadzeniu wspólników zatwierdzającym te sprawozdania, chyba że uchwała zgromadzenia wspólników stanowi inaczej.

Nowelizacja stanowi także, że uchwały zarządu są protokołowane. Protokół powinien zawierać: porządek obrad, imiona i nazwiska obecnych członków zarządu i liczbę głosów oddanych na poszczególne uchwały.

W protokole zaznacza się również zdanie odrębne zgłoszone przez członka zarządu wraz z jego ewentualnym umotywowaniem. Protokół podpisuje co najmniej członek zarządu prowadzący posiedzenie lub zarządzający głosowanie, chyba że umowa spółki lub regulamin zarządu stanowi inaczej.

W Nowelizacji sprecyzowano niewyartykułowany jak dotąd obowiązek lojalności członka zarządu. Musi on przy wykonywaniu swoich obowiązków dołożyć staranności wynikającej z zawodowego charakteru swojej działalności oraz dochować lojalności wobec spółki. Ponadto członek zarządu nie może ujawniać tajemnic spółki także po wygaśnięciu mandatu.

Rady Nadzorcze – nowe obowiązki i kompetencje

W ślad za powyższym uregulowane zostało także, że członek zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidator nie narusza obowiązku dołożenia staranności wynikającej z zawodowego charakteru swojej działalności. Jeżeli postępując w sposób lojalny wobec spółki, działa w granicach uzasadnionego ryzyka gospodarczego. W tym na podstawie informacji, analiz i opinii, które powinny być w danych okolicznościach uwzględnione przy dokonywaniu starannej oceny.

Nowelizacja dosyć szczegółowo potraktowała także zakres nowych obowiązków i uprawnień rady nadzorczej. Nowelizacja przyznaje radzie nadzorczej oraz komisji rewizyjnej w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością i radzie dyrektorów w prostej spółce akcyjnej dodatkowe uprawnienia. Mają one zapewnić tym organom skuteczniejsze sprawowanie nadzoru. Przepisy stanowią i doprecyzowują kompetencje rady nadzorczej spółki w kontekście badania ksiąg i dokumentów spółki. Nakładają także na zarząd spółki zobowiązanie do niezwłocznego przekazywania dokumentów żądanych przez radę nadzorczą. Dodatkowo, na biegłego rewidenta nałożony został nowy obowiązek polegający na uczestnictwie w posiedzeniu rady, którego przedmiotem jest ocena sprawozdań finansowych.

AUTORZY

Karolina Klimek-Kaźmierczyk – radca prawny w Kancelarii Radców Prawnych Mikulski & Partnerzy. Zajmuje się compliance, prawem konkurencji, zamówieniami publicznymi, umowami i kontraktami, a także bieżącym doradztwem prawnym dla biznesu.

Robert Mikulski – radca prawny, partner zarządzający w Kancelarii Radców Prawnych Mikulski & Partnerzy. Specjalizuje się w prawie korporacyjnym, zamówieniach publicznych, prawie konkurencji, członek zarządów i rad nadzorczych w kilku spółkach.

www.brillaw.pl